خبرگزاری مهر ـ مجله مهر: روزگاری که در کوچه پس کوچه هایش صدای خنده های کودکان می پیچید و خاک نرم کوچهها، رد پاهای کودکان را مثل یادگاری نگه میداشت. توپهای پلاستیکی رنگورو رفته قهرمان بیچونوچرای بازیها بودند و هفتسنگ، مهمترین رقابت روزگار تلقی می شد. دخترها با چادرگلگلیها در دنیای خالهبازی غرق میشدند و ظرفهای پلاستیکی کوچکشان را با خیال و لبخند پر میکردند. در آن روزگارها خبری از تلفن همراه، تبلت یا اینترنت نبود و دلها به وسعت آسمان آبی بی ریا و پاک بود.
اگر آن روزها از کودکی میپرسیدی رویایش چیست، شاید با چشمانی پر از برق خیال میگفت: «چیزی که بشه باهاش بدون حرکت کردن، با همهی دنیا صحبت کرد!» چه رؤیای شیرینی! رؤیایی که آن زمان بوی خیال میداد، اما امروز درست روبهرویمان ایستاده است. وسایلی که روزی قرار بود ما را به هم نزدیکتر کنند، حالا گاهی فاصلههای تازهای میان دلهای کوچک و نگاههای کودکانه میسازند. به بهانه «روز جهانی کودک»، شاید خالی از لطف نباشد که نگاهی بیندازیم به کودکی نسلهای مختلف؛ از روزهایی که بازی در کوچه معنا داشت، تا امروز که کودکی در پشت صفحههای روشن تلفن های همراه جا خوش کرده است.
تلفن همراه؛ رقیب عاطفی کودک شماست
کودکی امروز، رنگ دیگری دارد.دیگر خبری از صدای خندههایی که در کوچه میپیچید به گوش نمی رسد. کودکان امروزی پیش از آنکه حتی راه رفتن را یاد بگیرند، با صفحات مختلف در فضای مجازی آشنا میشوند. اگر شما هم یکی از والدینی هستید که از این موضوع نگرانید باید بگوییم حق دارید! اما کارشناسان میگویند تهدید بزرگتر، نه فقط اعتیاد کودکان به فناوری، بلکه دل مشغولی والدین به همین وسایل است. یکی از کارشناسان میگوید: «گاهی خطر واقعی، جایی پنهان است که والد، در همان لحظهای که کودک چشم به او دوخته، نگاهش را به صفحهی گوشی سپرده است.»
چند لحظه سرک کشیدن به گوشی برای پاسخ دادن به پیامی کوتاه شاید ساده به نظر برسد، اما همین لحظههای کوچک گاهی مثل ترکهای ظریف بر دیوار رابطهی کودک و والد میافتند. مطالعات نشان دادهاند هرچه استفادهی والدین از گوشیها بیشتر شود، احتمال آسیبهای روحی یا حتی جسمی کودکان بالاتر میرود. کودکانی که توجه نمیبینند، بیشتر بهانه میگیرند و گریه میکنند. کودکان این تغییر رفتار والدین خود را خوب میفهمند، حتی اگر نتوانند دربارهاش حرف بزنند. یکی از پژوهشگران میگوید در مصاحبه با بچهها جملاتی شنیده که دل آدم را میلرزاند:«مامان گفت دو دقیقه دیگه میآد باهام بازی کنه… ولی نیومد، چون گوشی دستش بود.»این جمله ساده شاید خلاصهی دنیای کودکی امروز باشد؛ جهانی که در آن تلفن های همراه گاهی رقیب عشق و توجه والد شده است.
همچنین کارشناسان هشدار میدهند که مغز کودکان همواره در حال ساختن مسیرهای تازه است و تصاویر سریع، نورهای شدید و بازیهای خشن دیجیتال میتواند بر رشد شناختیشان اثر بگذارد. امروزه کودک پیشدبستانی ممکن است روزی بیش از چهار ساعت با صفحهای بگذراند که جای خالهبازیهای ساده را گرفته است. از دههی هفتاد میلادی تا امروز، سن شروع استفادهی منظم از وسایل دیجیتال از چهار سال، به تنها چهار ماه رسیده؛ عددی که اگر به گوش همان کودکان دیروز برسد، با تعجب به ما نگاه می کند و حتی شاید باورش برایشان سخت باشد.
دنیای مجازی و حریم کودک
رقیب نادیده عشق امروز فقط تلفن همراه نیست؛ دنیای مجازی هم بیصدا پا به دنیای کودکی گذاشته است. جایی که قرار بود مفید ترین نقطهی جهان باشد، حالا پر از قابهای رنگارنگ است که از زندگی کودکان تصویر میسازند و به اشتراک گذاشته میشوند. عکس نوزادی که هنوز واژهای بلد نیست، در چند ساعت صدها بار دیده میشود؛ لبخندش، خوابش، حتی گریهاش. والدین، با نیتی صادقانه، میخواهند شادیشان را با دیگران تقسیم کنند، اما کارشناسان هشدار میدهند که همین «تقسیم شادی»، مرز میان صمیمیت و بیحرمتی به حریم کودک را کمرنگ میکند.
هر عکس منتشرشده ممکن است سالها بعد هم در اینترنت باقی بماند. انتشار نام، تاریخ تولد یا موقعیت کودک میتواند او را در معرض دزدی هویت قرار دهد. برای جلوگیری از این اتفاقات ناگوار کافیست والدین از خودشان بپرسند : «اگر کودک من میتوانست تصمیم بگیرد، آیا راضی بود این تصویرش را با دیگران به اشتراک بگذارم؟» والدینی که پیش از انتشار عکس، از فرزندشان میپرسند «دوست داری این عکس را به اشتراک بگذاریم؟»، در واقع فقط کودک خود را از خطرات حفظ نمی کنند بلکه به او یاد میدهند که نظرش ارزش دارد.
کارشناسان برای حفظ دوران کودکی شاد و مفرح توصیه میکنند فضاهایی در خانه ایجاد شود که گوشیها و وسایل دیجیتال اجازه ورود نداشته باشند؛ مثلاً سر میز شام. حتی چند دقیقه در روز که والد و کودک کاملاً به یکدیگر اختصاص دارند، میتواند معجزه کند. بازیهای فکری نیز جایگاه ویژهای برای کودکان دارند؛ نه فقط برای سرگرمی، بلکه برای رشد مهارتهای واقعی زندگیشان بسیار مهم هستند. وقتی کودک در کنار والدینش بازی میکند، مشکلات کوچک و بزرگ را تجربه میکند، یاد میگیرد با دیگران همکاری کند و مهمتر از همه، احساس میکند که حضورش مهم است و دیده میشود.
پیام روز جهانی کودک
کودکی، زمان مهر ورزی، بازی و یادگیری است. تلفن های همراه و وسایل دیجیتال نمیتوانند جای نگاه گرم و دستهای مهربان را بگیرند و هرگز نمیتوانند جای عشق و توجه واقعی والدین را پر کنند. هر خانواده میتواند با لحظات کوچک شروع کند؛ یک بازی فکری، یک قصهخوانی کوتاه یا گفتوگویی که در آن کودک دیده و شنیده میشود. همین لحظات، خاطرهها و امنیت عاطفی کودک را میسازند.
کودکان دیروز که در کوچهها بازی و از تابش نور آفتاب لذت میبردند و با زیستی ساده در کنار یکدیگر و محبتی که از خانواده دریافت می کردند دوران کودکی خود را سپری می کردند. کودکان امروز نیز با راهنمایی والدین آگاه میتوانند همین لذتها را تجربه کنند؛ و در کنار آن، بیاموزند چگونه با فناوری زندگی کنند بدون اینکه ارتباطشان با دنیای واقعی و خودشان قطع شود. به بهانه روز جهانی کودک، یادمان باشد که بزرگترین هدیهای که میتوانیم به کودکان بدهیم، حضور کامل، توجه واقعی و زمان صرفشده با عشق به آنها است.
نظرات کاربران