به گزارش خبرنگار مهر، در طول تاریخ هنر همواره تحت تأثیر وقایع مهم از جمله جنگ‌ها قرار گرفته است و جنگ‌ها به عنوان یکی از بزرگترین فجایع انسانی، تأثیر عمیقی بر هنر گذاشته و هنرمندان را برانگیخته تا آثار هنری متفاوتی را با مضامین جنگ، خشونت، صلح و پیامدهای آن خلق کنند. حتی برخی مواقع، بسیاری از هنرمندان در طول تاریخ با خلق آثار هنری به جنگ اعتراض کرده‌اند که این آثار معمولاً خشونت، ویرانی و رنج‌های ناشی از جنگ را به تصویر می‌کشند و به دنبال ترویج صلح و آشتی هستند. از جمله این آثار می‌توان به نقاشی‌ها گرنیکا اثر پابلو پیکاسو و سرباز در حال مرگ اثر اتو دیکس اشاره کرد.
این آثار می‌توانند به عنوان اسناد تاریخی ارزشمندی از جنگ‌ها مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، هنر به عنوان یک زبان جهانی، می‌تواند نقشی کلیدی در ترویج صلح و آشتی در جهان داشته باشد. سعید فلاح‌فر هنرمند و کارشناس و منتقد هنری که اخیراً به دلیل سکته در بستر بیماری و به تازگی بهبود پیدا کرده است، یادداشتی با این موضوع در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
«نقاشی‌ها یکی از ماندگارترین واکنش‌ها به فضای جنگی است. وقتی بحران‌های زمان جنگ هر فرصتی برای انسانیت را محدود می‌کنند. به اضافه نقاشی‌ها برای غائبان فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی روایت جنگ را چنان که نقاش دیده است، تعریف خواهند کرد. به این ترتیب، هیچ جنگی تمام نمی‌شود و صورت تاریخ پر خواهد ماند از زخم‌های کهنه و آزاردهنده جنگ. نقاشی‌ها خود را موظف نمی‌کنند که جنگ را به مثابه تاریخ ثبت و روایت کنند اما با همه احساسات خالی از تاریخ نیستند. اغلب آدم‌های جنگ زده، فجایع و آثار روانی را به تصویر می‌کشند و اگرچه با روحیه هنرمندانه و لطیف، همواره قضاوت دارند اما نظر نهایی را به عهده بیننده می‌گذارند.
«گرنیکا» از تاثیرگذارترین نقاشی‌های جنگ یا ضدجنگ است. اثری معروف از نقاش نامدار اسپانیایی؛ پابلو پیکاسو. تصویری از بمباران دهکده گِرنیکا در شمال این کشور توسط بمب افکن های آلمان نازی در ۲۶ آوریل ۱۹۳۷، در خلال جنگ داخلی اسپانیا. این اثر در ابعاد (تقریباً ۳٫۵ در ۷٫۵ متر) در همان سال در فرانسه در زمان تبعید پیکاسو به نمایش عمومی درآمد. اثری که به سبک عکس های خبری، تم سیاه و سفید دارد.
فرانسیسکو گویا نقاش اسپانیایی بین سال‌های ۱۸۱۴ تا ۱۸۱۵ اثری از تیرباران شهروندان مادریدی توسط سربازان امپراتوری فرانسه در سال‌های اشغال اسپانیا خلق کرده است. این نقاشی با ابعاد (۲۶۶ × ۳۷۵ سانتیمتر) که «سوم ماه مه ۱۸۰۸» نام دارد، از خاطره انگیزترین آثار ضدجنگ محسوب می‌شود. تمرکز اثر بر مردی است که با پیراهن سفید و شلوار زرد در میان محکومان قرار گرفته و فضای تیره نقاشی و لباس درخشان او از مشخصات اثر است. چهره سربازها به عکس کشته‌ها، پشت به مخاطب بوده و دیده نمی‌شود.
«چهره جنگ» دیگر اثری است که به موضوع جنگ می‌پردازد. این نقاشی سوررئال اثر سالوادور دالی، اهل اسپانیا است و در سال ۱۹۴۰ بین پایان جنگ داخلی اسپانیا و آغاز جنگ جهانی دوم با ابعاد (۶۴ در ۷۹ سانتیمتر) کشیده شد. نقاشی سری بی‌بدن گرفتار در خشکی و مارها را نشان می‌دهد که در حفره اسکلت مانند چشم‌ها و دهان هم چهره‌های دیگری به چشم می‌خورد.
کته اشمیت کولیتس نقاش آلمانی است که به دلیل پرداختن به موضوعات فشار و وحشت جنگ در آثارش شناخته می‌شود. او آثارش را با محوریت جنگ، فقر، طبقه کارگر و گرسنگی خلق می‌کرد. جوان‌ترین پسرش در هفته اول جنگ جهانی اول کشته شد و پس از آن کته به افسردگی دچار شد. مجموعه جنگ دهقانان و اثر «پس از نبرد» فضایی تیره و دردناک را به نمایش می گذارد.
«نبرد اسکندر در ایسوس» در سال ۱۵۲۹ توسط هنرمند آلمانی، آلبرشت آلتدورفر در ابعاد (۱۵۸ × ۱۲۰ سانتیمتر) نقاشی شده و نبرد ایسوس در سال ۳۳۳ پیش از میلاد را نشان می‌دهد که در آن اسکندر مقدونی بر داریوش سوم غلبه می‌کند. این نقاشی به عنوان شاهکار برجسته آلتدورفر شناخته می‌شود. تعدد چهره‌ها و گرایش به منظره‌پردازی حالت ویژه این نقاشی است.
ادوارد هاپر تابلوی نقاشی «شب زنده داران» را در سال ۱۹۴۲ پس از حمله ژاپن به پرل هاربر در زمان جنگ جهانی دوم خلق کرده است، زمانی که فضایی تیره و نامشخص از جنگ، سراسر آمریکا را فرا گرفته بود. دلتنگی و حس تعلیق در شهری راکد و خاموش به خوبی در کار دیده می‌شود. این اثر با ابعاد (۸۴ در ۱۵۲ سانتیمتر) با کمپوزیسیونی منحصر به فرد از رستورانی کوچک در خیابان گرینویچ نیویورک تاثیر گرفته است.
در این میان، نمونه‌ای ایرانی هم خالی از لطف نیست. تابلوی «فتح تهران» که در مجموعه صاحبقرانیه کاخ نیاوران نگهداری می‌شود، یکی از این آثار است. این تابلو که نقاش آن شناسایی نمی‌شود، در پنج قطعه و در یک قاب به موضوع فتح تهران به دست نیروهای مخالف استبداد محمدعلی شاه می‌پردازد. ظاهراً بعد از مشروطه و با ابعاد (۱۹۰ در ۲۹۶ سانتیمتر) نقاشی شده است.»
نظرات کاربران