به گزارش خبرنگار مهر، کشور عراق به واسطه حضور جمع زیادی از اهل بیت و خاندان عصمت و طهارت از قرن‌ها پیش مامن شیعیان خاص و امامزادگان واجب التعظیمی است که در سرتاسر بلاد عراق مزار و زیارتگاه‌های آنان را می‌توان یافت. در طول سال‌های زندگی امامان معصوم، هجرت آنان به عراق باعث شد تا جمع زیادی از اولاد و نوادگان در این کشور سکنی گزینند و با شهادت و وفات مزارشان ملجا حاجت مندان و مریدان خاندان پیامبر شوند.
در کنار حرم های مطهر اهل بیت بسیاری از نزدیکان و فرزندان امامان معصوم به خاک سپرده شده‌اند. با توجه به جایگاه و مقام رفیع هر یک از این بزرگواران بی شک اگر در همجواری با مزار اهل بیت (ع) قرار نداشتند خود از امامزادگان بزرگ منطقه خویش و دارای بارگاه و حرم و زیارتگاه می‌شدند.
با وجود کثرت امامزادگان و بقاع متبرکه در عراق به نظر می‌رسد برخی از زیارتگاه‌هایی که در سال‌های اخیر زائران زیادی به آن مراجعه می‌کنند از سندیت کمتری برخوردار باشند. مسأله‌ای که موجب شد بعثه مقام معظم رهبری هم در موارد متعدد با انتشار بروشورهایی در این زمینه به زائران اطلاعات لازم را بدهد.
اگرچه یکی از دلایل وجود بارگاه و زیارتگاه‌ها علاقه و احترام مردم به اهل بیت و خاندان عصمت و طهارت است اما نباید از بررسی اصالت و قطعیت وجود زیارتگاه نیز غافل بود.
مرقدی که به نام ابراهیم و محمد فرزندان مسلم بن عقیل بن ابی طالب به نام دو طفلان مسلم مشهور است، در روستایی به نام طفلان مسلم در شهر مسیب قرار دارد که در سی کیلومتری از شهر کربلا قرار گرفته است. این روستا در کنار رود فرات واقع شده است و توسط یک راه فرعی، به جاده اصلی کربلا بغداد می‌پیوندد.
مزار منتسب طفلان مسلم دارای دو گنبد کاشی‌کاری شده است و در داخل حرم دو ضریح مجزا برای ابراهیم و محمد قرار دارد. فرزندان مسلم را به دستور ابن زیاد، به زندان تنگ و تاریکی انداختند. آنها پس از حدود یک سال اسارت در زندان، خود را به زندانبان معرفی کردند و از او خواستند حرمت شرافت نسب و قرابت آنها را با پیامبر (ص) نگه دارد و زندانبان نیز آنها را آزاد کرد. آنها در تاریکی شب فرار کردند و به منزل پیرزنی پناه بردند تا شب را در آنجا به‌سر ببرند. از سوی دیگر، ابن زیاد نیز برای کشتن هریک از فرزندان مسلم، هزار درهم جایزه تعیین کرد. همان شب نیز داماد پیرزن که از سربازان لشکر عمر سعد در واقعه کربلا بود، از بیرون رسید تا شب را آنجا بخوابد؛ اما نیمه‌های شب، متوجه حضور دو فرزند مسلم در خانه شد و از آنها پرسید که کیستند؟ آنها از وی، برای معرفی خود امان خواستند و او، به آنها امان داد؛ اما پس از اینکه خود را معرفی کردند، آن مرد کتف آنها را بست و هنگام صبح، از غلام خود خواست تا این دو را کنار فرات، گردن بزند. اما او از کشتن آنها، خودداری کرد و آن مرد نیز این کار را به فرزند خود، واگذار کرد. او نیز از این کار، سرباز زد و برای همین، آن مرد شمشیر در دست گرفت و خود به کشتن آنها اقدام کرد و التماس و توسل آنها، هیچ تأثیری در وی نگذاشت. سپس گردن این دو برادر را زد و سر آنها را نزد ابن زیاد برد. ابن زیاد از او پرسید که اینها را کجا یافتی؟ او نیز پاسخ داد که در خانه پیرزنی از ما، مهمان بودند. بر ابن زیاد گران آمد که وی، حرمت میهمان بودن آن دو را رعایت نکرده بود. ازاین‌رو به یکی از حاضران در مجلس دستور داد تا آن شخص را ببرد و در همان نقطه‌ای که دو کودک را کشته بود، به قتل برساند
آنچه از شواهد پیداست این مرقد در زمان قاجار و توسط یکی از وزیران قاجار بنا گذاشته شد و برخی تاجران ایرانی آن را مرمت کرده و ایوان و استراحتگاه‌هایی ساختند. آنچه مسلم است در سده‌های گذشته این مزار و مرقد که به نام فرزندان حضرت مسلم بنا شده و در دوره‌های مختلف نیز مورد توجه قرار گرفته محل زیارت مردم بوده است با این وجود صحبت‌هایی در خصوص سندیت آن مطرح است.
احمد خامه یار پژوهشگر حوزه تاریخ تشییع در گفتگویی با خبرنگار مهر در خصوص سندیت وجود شخصیت‌هایی به عنوان دو طفلان مسلم و نیز حرم آنان بیان کرد: بحثی در مورد خود شخصیت طفلان مسلم داریم که آیا این دو شخصیت تاریخی هستند و وجود تاریخی دارند یک بحث دیگر در مورد مزارشان است.
وی افزود: در مورد شخصیت دو طفلان مسلم ما اسناد محکمی نداریم و در واقع قدیمی ترین داستان به شیخ صدوق باز می‌گردد که اصل این داستان نیز درباره فرزندان جعفر طیار بوده است.
خامه یار تصریح کرد: در مورد مزار هم ما پیشینه روشنی نداریم که از چه دوره‌ای به وجود آمده و قدیمی ترین دوره ساختش چه زمانی بوده است. لااقل منابع قبل صفویه هیچ اشاره‌ای به این مزار نکردند و همین اعتبار مزار را زیر سوال می‌برد. طبق روایت فرزندان مسلم و عبدالله جعفر طیار شهید و کشته شده اند اما هیچ جایی را به عنوان مدفن نمی‌توانیم تعیین کنیم، برای همین معمولاً از نگاه پژوهشی و تاریخی این جور مزارها حکم مزارات بدون سند هستند و احتمالاً دوره نسبتاً متاخری به وجود آمدند. مثلاً خیلی از مزارات دیگر هست که می‌دانیم از قرن پنجم و ششم و هفتم زیارت می‌شدند و در منابع اشاره شده اما در اسناد و پیشینه نیامده. اما در مورد مزار دو طفلان مسلم این را هم نداریم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا زیارتگاه دو طفلان مسلم می‌تواند مزار شخصیت دیگری باشد گفت: سندی در خصوص این مزار وجود ندارد و حداقل بنده پیدا نکردم. از این مزارات زیاد است و این طور نیست هر مزاری که به این نام‌ها به وجود آمده حتماً شخصیتی درون آن مدفون هستند و برای آن دلیل بیاوریم. یک دیدگاه دیگر این است که برخی از این زیارتگاه‌ها به صورت نمادین به وجود آمدند مثل مقام‌هایی که در کربلا منتسب به جزئیات کربلا است که پژوهشگران معتقد هستند جنبه نمادین دارند وگرنه محل اصلی مثلاً کف العباس در تاریخ مشخص نبوده است و در دوره‌های بعد که مردم از روی علاقه خواستند مکان‌هایی را در سطح شهر مشخص کنند به وجود آمده. درباره مزار دو طفلان مسلم هم می‌توان چنین نظری داشت.
نظرات کاربران