سام موسایی کارگردان نمایش «بی‌خوابی مردمان نجیب» که این شب‌ها در پردیس تئاتر شهرزاد به صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع این نمایش توضیح داد: «بی‌خوابی مردمان نجیب» ایده‌ای است که حدود دوازده سال پیش در ذهنم شکل گرفت. نه فقط در ذهن من، بلکه در ذهن بسیاری از افراد جامعه ما نیز این دغدغه وجود داشته است. ما هر روز می‌دیدیم که یکی از اطرافیانمان برای همیشه یا دست‌کم به تصور آن زمانمان برای همیشه، ایران را ترک می‌کند. خود من نیز تجربه مهاجرت داشته‌ام و می‌دانستم چیزی که انسان از اینجا با خود می‌برد، تنها رویاها و تصاویری است که در ذهن دارد اما برخی چیزها را نمی‌توان با خود برد؛ چیزهایی که فقط در ایران و وطن ریشه دارند.
وی ادامه داد: اینجاست که استعاره «خواب» به میان می‌آید؛ استعاره‌ای از آنچه در اینجا داریم و هیچ جای دیگر نمی‌توانیم داشته باشیم؛ خانواده، برکت، واژه‌ها و مفاهیمی که اساساً ترجمه‌ناپذیرند و اگر هم ترجمه شوند معنا و جوهره‌شان را از دست می‌دهند. همین مفاهیم از همان ابتدا مرا به سمت «بی‌خوابی مردمان نجیب» کشاند. قصه نمایش بر بستری بنا شده که در یک اسکله می‌گذرد. سربازی در روزهای پایانی خدمت خود در آن اسکله حضور دارد و از روزی که به آنجا آمده نتوانسته بخوابد. اسکله فضایی شلوغ دارد و مانند یک ترمینال یا چهارراه پررفت‌وآمد است و آدم‌هایی مانند سیگارفروش، فالگیر یا شیشه‌شوی خودرو در آن حضور دارند. در میان آنها فالگیری هست که برخلاف دیگران، وقتی به اسکله می‌رسد، می‌تواند بخوابد، اما او هم قصد رفتن دارد. فالگیر تمام تلاشش را می‌کند تا سرباز را راضی کند اجازه دهد که او نیز برود. سرباز در برابر عبور هر فرد بدون جواز، از او باجی می‌گیرد و باجش، موسیقی‌ای است که او را تحت تأثیر قرار می‌دهد …
این بازیگر با سابقه تئاتر افزود: سرباز با موسیقی می‌تواند برای لحظه‌ای چشمانش را ببندد و خوابی را که زمانی داشته بازسازی کند. این موضوع از تجربه شخصی خودم می‌آید. یادم است سال ۱۳۹۰ که خارج از ایران بودم، به هیچ وجه آرامش نداشتم. مجموعه تلویزیونی «روزی روزگاری» را که حتی آن زمان هم قدیمی بود، هر شب بازبینی می‌کردم تا حس جاماندگی‌ام کمتر شود. یا موسیقی محمدرضا شجریان و نغمه‌های جنوبی را همیشه همراه خود داشتم، چون بدون آنها نمی‌توانستم بخوابم. انگار این همان نقطه اتصال و بازگشت ماست. در نمایش نیز فالگیر از قوم دیگری کسی را می‌یابد که با خواندن، سرباز را به خواب می‌برد تا او و دیگران بتوانند بروند. شخصیت فالگیر و دیگران در حقیقت بخشی از خود سرباز هستند. آنها چیزهایی را می‌بینند و می‌شنوند که سرباز نمی‌بیند و نمی‌شنود. موسیقی نمایش هم کاملاً برای همین اثر ساخته و تنظیم شده است. اشعار و موتیف‌های موسیقی مختص «بی‌خوابی مردمان نجیب» ساخته شده است.
موسایی در رابطه با طراحی صحنه این نمایش بیان کرد: طراحی صحنه نیز الهام گرفته از تجربه شخصی من در اسکله قشم بود؛ جایی که سربازی خسته و فالگیری نشسته را کنار هم دیدم. در طراحی نمادها، من چند عنصر اصلی را وارد کار کردم برای مثال آئین «زار» که در جنوب ایران رواج دارد. زار مراسمی است آمیخته با موسیقی و رقص که به باور مردم برای رهایی از بادها و جن‌هایی برگزار می‌شود که از آفریقا می‌آیند و در بدن انسان‌ها حلول می‌کنند. من از همین آئین «زار» برای نمایش «در بند بودن» سرباز و بی‌خوابی او بهره گرفتم. نمادهایی چون طناب، دایره بی‌بازگشت، چمدان‌های سبک و سنگین و کاسه فالگیر (کاسه سرنوشت) نیز در طراحی حضور دارند.
کارگردان نمایش «بی‌خوابی مردمان نجیب» درباره شیوه بازیگری در این نمایش عنوان کرد: همکاری با حیدو هدایتی تجربه‌ای ویژه بود. او هنرمندی چندوجهی است؛ موزیسین، عکاس، نقاش، مجسمه‌ساز و تدوینگر. گرچه نخستین تجربه رسمی‌اش در بازیگری بود اما به دلیل شناخت عمیق و دیرینه‌ای که از او داشتم، این مسیر برایمان هموار شد. متن سال‌ها در ذهنش رسوب کرده بود و همین به کیفیت بازی‌اش بسیار کمک کرد. افزون بر آن، او در نمایش به شکل زنده موسیقی اجرا می‌کند و چالش من این بود که میان بازیگری و اجرای موسیقی هماهنگی برقرار شود. از سوی دیگر، زیبا دریاسفر سابقه طولانی در تئاتر دارد و بارها در جشنواره‌های مختلف حضور داشته است. او بازیگری توانمند و مسلط است و همکاری با او غنیمت بزرگی برای نمایش محسوب می‌شود.
موسایی در پایان بیان کرد: صحنه نمایش به سبک ابزورد طراحی شده است؛ اسکله‌ای غیررئالیستی که گاه مربع است، گاه مثلث و یا گرد. نمادهایی چون دود، نورپردازی وهم‌آلود و ویدیو مپینگ، فضا را شکل می‌دهند. با این همه، برای شکستن این وهم، از ویدیوهایی استفاده کرده‌ام که مخاطب را به زمان حال بازمی‌گردانند. تمرین‌های نمایش فشرده و کمتر از ۲۰ روز بود، اما به دلیل شناخت عمیق اعضا از متن، کار به‌سرعت پیش رفت. دور نخست اجراهای ما تا هجدهم شهریور ادامه خواهد داشت و پس از آن، بسته به شرایط، درباره دور دوم تصمیم‌گیری می‌کنیم. تاکنون بیش از چهار هزار نفر نمایش را دیده‌اند که این برای من انگیزه بزرگی برای ادامه مسیر است.
نمایش «بی‌خوابی مردمان نجیب» از ۲۴ مرداد تا ۱۸ شهریور هرشب ساعت ۲۰ در سالن شماره یک پردیس تئاتر شهرزاد به صحنه می‌رود.
عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده و کارگردان: سام موسایی، تهیه‌کننده: شهرزاد جعفری و بازیگران: سام موسایی، حیدو هدایتی و زیبا دریاسفر.
در خلاصه داستان این نمایش آمده است: قصه اسکله‌ای که آدم‌ها برای ترک خاکشان از آن استفاده می‌کنند. یک طوفان اسکله را به تعطیلی می‌کشاند و این تعطیلی راز بزرگ اسکله را از میان ریتم و ملودی بادها برملا می‌کند.
عکس‌ها از رضا جاویدی است.
نظرات کاربران