به گزارش خبرنگار مهر، جلسه نقد و بررسی کتاب «روایت و روایتگری در سینما» نوشته وارن باکلند عصر سه‌شنبه ۲۹ آبان با حضور نوید پورمحمدرضا مترجم کتاب، شادمهر راستین فیلمنامه‌نویس، محمد هاشمی مدرس سینما در خانه سینما برگزار شد.
پورمحمدرضا در ابتدای این نشست درباره روند انتخاب کتاب عنوان کرد: خانم دکتر رویا پورآذر در نشر اطراف به من گفتند که باتوجه به رویکرد نشر اطراف در بحث روایت، ما سراغ یک کتاب درباره روایت سینمایی برویم. پروسه عجیبی طی شد تا ما به این کتاب رسیدیم. کتاب‌هایی که ما برای ترجمه پیدا می‌کردیم اغلب ۲ مشکل عمده داشتند؛ برخی از کتاب‌ها بسیار ساده و کاربردی بودند و برخی کتاب‌ها هم بسیار دشوار بودند.
وی افزود: کتاب‌های ساده بیشتر از جنس نظریه‌های عملی و کاربردی روایت بودند که نوعی دستورالعمل یا فرمول برای فیلمنامه‌نویسی هستند درنتیجه برای هدف ما مناسب نبودند. در مقابل این نوع آثار، کتاب‌هایی هستند که براساس نظریات انتقادی روایت نوشته شده اند که این کتاب‌ها بیشتر مناسب خوانش هستند تا یک دستورالعمل کاربردی.
این مترجم تاکید کرد: نظریه انتقادی می‌تواند وارد ساحت‌های مختلف ازجمله ساحت ایدئولوژی شود اما کتاب «روایت و روایتگری در سینما» قرار نبود که وارد یک حوزه خاص از نظریه شود و قصد داشت مروری بر این روایت‌ها داشته باشد.
پورمحمدرضا عنوان کرد: برخی به من گفتند که این کتاب کمی برایشان دشوار است یا به صورت موجز از برخی مفاهیم عبور می‌کند. از این نظر من فکر می‌کنم که این کتاب انتخاب مناسبی برای اولین کتاب در حوزه روایت سینمایی نشر اطراف نبود.
این مترجم در پایان با اشاره به اهمیت سبک در سینما گفت: من کتاب «روایت در فیلم داستانی» اثر دیوید بردول را بسیار دوست دارم. او در این کتاب سعی کرده است میان پیرنگ و سبک آشتی و نسبتی ایجاد کند یعنی اهمیت سبک در سینما را به ما یادآوری کرد.
ارتباط پژوهشی دانشگاه‌های ما با دنیا قطع است
هاشمی با اشاره به ویژگی شاخص این کتاب گفت: در کتاب این نکته برایم بسیار جالب بود که از رویکرد آشکارسازی روایت آغاز می‌شود و می‌گوید که این روایت‌ها چگونه در داستان‌ها و فیلم‌ها کارکرد دارند و پس از آن جلوتر می‌آید و به نظریات انتقادی می‌رسد. وجه تمایز این کتاب این است که معمولا نظریه‌های ساختارگرا در همین حوزه ساختار باقی می‌مانند و سراغ معنا نمی‌روند اما این کتاب فراتر می‌رود.
وی با بیان یک انتقاد مطرح کرد: انتقادی که می‌توان درباره این کتاب داشت این است که در بحث نظریه‌های انتقادی بیشتر به سمت دیدگاه‌های فمنیستی می‌رود.
این استاد دانشگاه با اشاره به لزوم پرداختن به بحث روایت‌شناسی سینما در دانشگاه‌ها بیان کرد: باکلند در این کتاب یک کار پژوهشی بزرگ انجام داده است و به آدم‌های هم‌عصر خودش نیز در حوزه روایت‌شناسی اشاره می‌کند. متاسفانه این گفتمان و این نوع کتاب‌ها حتی در ادبیات سینمایی ما در دانشگاه‌ها وارد نشده است و امیدوارم افرادی این کتاب‌ها را ترجمه و وارد ادبیات پژوهشی سینما در دانشگاه‌ها کنند چون فکر می‌کنم ارتباط پژوهشی ما در دانشگاه‌ها با دنیا قطع است.
در آینده تنها روایت باقی می‌ماند
شادمهر راستین در ادامه این نشست اظهار کرد: گاهی ما جلسه نقد کتاب می‌گذاریم و گاهی می‌خواهیم آن کتاب را معرفی کنیم. رویکرد من امروز معرفی کتاب و کارکرد آن برای فیلمنامه‌نویسان است.
وی با اشاره به اینکه جهان با روایت زنده است، گفت: هرچیزی چون روایت می‌شود در معرض توجه و تبدیل شدن به واقعیت قرار می‌گیرد. آدم‌ها از طریق روایت‌ها به جهان نگاه می‌کنند و جهان‌بینی آن‌ها نسبت به تاریخ و … ایجاد می‌شود. برای من به عنوان فیلمنامه‌نویس روایت مانند حادثه‌ای می‌ماند که باید آن را دراماتیک کنم. احساس من این است که روایت در آینده به قدری موضوع مهمی می‌شود که صرفا یک نظریه علوم انسانی باقی می‌ماند و آن هم روایت است.
فیلمنامه‌نویس «به همین سادگی» بیان کرد: گاهی وقتی می‌خواهیم چیزی بنویسیم، عوامل می‌گویند که این موقعیت نمی‌تواند زاویه دید آن‌ها باشد زیرا چنین موقعیتی را ندیده‌اند و تجربه نکرده اند. در اینجاست که این نوع کتاب‌ها برای ما کاربرد دارند و به ما برای نوع روایت فیلمنامه کمک می‌کنند که چگونه می‌توانیم واقعه را از زوایای دیگری بیان کنیم.
وی در پایان تاکید کرد: این کتاب به ما می‌گوید ایده‌ای که داریم به چه فیلمی نزدیک است. این نکته را مدنظر داشته باشید که باید بعد از ایده‌پردازی و نوشتن قصه سراغ این نوع کتاب‌ها برویم تا قصه را ساختارمند کنیم.
بررسی نسبت روایت و سینما
کتاب «روایت و روایتگری در سینما» نوشته وارن باکلند با ترجمه نوید پورمحمدرضا در ۲۰۸ صفحه منتشر شده است.
وارن باکلند در کتاب «روایت و روایتگری در سینما» با تکیه بر این ایده که روایت و روایتگری عامل اصلی ساماندهی انواع فیلم‌ها هستند، تلاش می‌کند نسبت و ارتباط روایت و سینما را بررسی می‌کند. او می‌کوشد از اصطلاحات پیچیده و نظریه‌های مبهم فاصله بگیرد و به زبانی ساده، فهمیدنی و روشن، با کمک مثال‌هایی از فیلم‌های معروف، تصویری از چگونگی کار روایتگری و قصه‌گویی در سینما پیش چشم خواننده بگذارد. باکلند در این کتاب هم به ریشه‌های روایت در فیلم می‌پردازد و هم چهار گونه روایی در سینما را بررسی می‌کند.
نظرات کاربران