اگر ارمنستان را سرزمین جشنواره‌ها بنامیم، چندان بیراه نگفته‌ایم. در این کشور، جشنواره‌های مختلفی برگزار می‌شود که جشن آب یا وارداوار یکی از آن‌ها است. در این جشنواره که در اواسط ماه جولای در ارمنستان برگزار می‌شود از پیر و جوان، دختر و پسر با سطل آب، تفنگ آب پاش و… در خیابان و حتی از روی بالکن و پشت‌بام روی یکدیگر آب می‌پاشند.
تاریخچه جشن آب یا وارداوار
جشن وارداوار یکی از بهترین فستیوال های ارمنستان است که ریشه‌ای کهن دارد و به زمان بت پرستی بازمی‌گردد. در گذشته این جشن به خدایان نار و آستقیک که الهه عشق، زیبایی، باروری و آب بودند اختصاص داشت.
نام این جشن در متون تاریخی با تعبیرهای گوناگونی تفسیر شده است. برخی بر این باور هستند که وارداوار از واژه وَرد به معنای گل رز در زبان ارمنی گرفته شده، چراکه در گذشته گلاب و گل رز در آیین‌های بزرگداشت آستقیک نقش مهمی داشتند. گروهی دیگر نیز ریشه آن‌را به واژه‌های وادار به معنای آب و آر به مفهوم پاشیدن آب مرتبط می‌دانند.
با گسترش مسیحیت در قرن چهارم میلادی، این جشن باستانی رنگ و بوی تازه‌ای گرفت و به‌عنوان بخشی از آیین مسیحی باقی ماند. کلیسای ارمنی، وارداوار را جشن تجلی مسیح تفسیر کرد و معنایی مذهبی به آن بخشید. با این حال، سنت آب‌پاشی و شادی در میان مردم حفظ شد و تا امروز نیز همچنان با پرشور برگزار می‌شود.
چرا هنوز نام این جشن وارداوار است؟
علت ماندگاری این نام آن است که وارداوار فراتر از یک آیین مذهبی محسوب می‌شود. این جشن نمادی از هویت، شادی و پیوند مردم با طبیعت به‌شمار می‌رود. امروزه، وارداوار به یکی از شناخته‌شده‌ترین آیین‌های ملی ارمنستان تبدیل شده است.
مردم از کوچک و بزرگ، با سطل، بطری یا حتی شلنگ به خیابان‌ها می‌آیند و آب را به نشانه پاکی و شادی بر سر یکدیگر می‌ریزند. بسیاری از گردشگران نیز برای تماشای این شور و هیجان به ارمنستان میروند و در این جشن شرکت می‌کنند. جشنی که در آن هیچ‌کس خشک نمی‌ماند؛ زیرا آب در این روز، زبان دوستی و شادی است.
دلایل اهمیت وارداور چیست؟
وردآورد جشنی فراتر از یک آب‌بازی ساده است. این جشنواره ارزش و اهمیت فراوانی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- برای مسیحیان ارمنی، این جشن یادآور تجلی عیسی مسیح است.
- وارداوار پلی میان دوران بت‌پرستی ارمنستان و مسیحیت امروزی است و به حفظ هویت تاریخی و فرهنگی این ملت کمک می‌کند.
- این جشن فرصتی فراهم می‌کند تا مردم در محیطی آزاد و بدون قضاوت، کنار هم خوش بگذرانند. در وارداوار تفاوت سنی، جایگاه اجتماعی یا جنسیت معنایی ندارد و همه کنار یکدیگر به بازی می‌پردازند.
- با تمرکز بر آب به‌عنوان عنصری مقدس، این جشن توجه مردم را به اهمیت حفاظت از منابع طبیعی و احترام به محیط زیست جلب می‌کند.
- پاشیدن آب و بازی در این روز تابستانی باعث تخلیه انرژی، افزایش شادی و حس سرزندگی می‌شود و تجربه‌ای جالب برای شرکت‌کنندگان ایجاد می‌کند.
ارمنی‌ها چگونه وارداوار را جشن می‌گیرند؟
در روز وارداوار سراسر ارمنستان حال‌و‌هوایی متفاوت پیدا می‌کند. کافی است بیرون بروید تا ببینید خیابان‌ها پر از صدای خنده و پاشیدن آب است. در این روز مردم به شوخی و بازی، با هر چیزی که بتوان از آن آب پاشید همدیگر را خیس می‌کنند. مهم نیست که چند سالتان است یا کجای شهر ایستاده‌اید، چون کسی از خیس شدن در امان نیست!
جشن وارداوار امروزه دیگر ارتباط چندانی با باورهای قدیمی ندارد و بیشتر به‌عنوان روزی شاد برای همه شناخته می‌شود. در ایروان مرکز اصلی برگزاری این مراسم، مردم معمولاً در اطراف میدان جمهوری یا کنار دریاچه سوان جمع می‌شوند و بزرگ‌ترین جشن آب کشور را رقم می‌زنند. شهر برای یک روز حال و هوای بازی و شادی به خود می‌گیرد و همه بی‌توجه به سن یا موقعیت اجتماعی، در کنار هم آب می‌پاشند و می‌خندند.
در شهرها و روستاهای کوچک‌تر نیز مردم با همان شور و شوق، این سنت را زنده نگه می‌دارند. گروهی کنار رودخانه یا در حیاط خانه‌ها جمع می‌شوند، بچه‌ها دنبال هم می‌دوند و بزرگ‌ترها از تماشای این هیاهو لذت می‌برند.
سنت‌ها و آیین‌های روز وارداوار
در گذشته وارداوار تنها به پاشیدن آب محدود نمی‌شد، بلکه مجموعه‌ای از آیین‌ها و سنت‌های زیبا را در خود داشت. در استان تاووش دختران جوان در روزهای منتهی به جشن، گل‌های زرد کوچکی به نام وِرتیوری جمع می‌کردند و شب پیش از وارداوار، صلیب‌هایی از این گل‌ها درست می‌کردند و بدون آنکه کسی متوجه شود، آن‌ها را در حیاط خانه عزیزانشان می‌گذاشتند. این کار نمادی از عشق، احترام و آرزوی خوشبختی برای صاحب خانه بود.
دخترانی که نامزد داشتند نیز برای خانواده داماد هدایایی می‌فرستادند. این هدایا معمولاً با گل و شیرینی تزئین می‌شد تا نشانه‌ای از محبت و پیوند میان دو خانواده باشد. یکی از رسوم خاص وارداوار، آیینی به نام خِندوم بود. در این سنت، مردم چوبی صلیبی‌شکل را با خیار، سیب و گل تزئین می‌کردند. این چوب نمادی از شکرگزاری، برکت و شادی به‌شمار می‌رفت.
پس از پایان این بخش از مراسم، اهالی روستا در میدان‌ها جمع می‌شدند آواز می‌خواندند، می‌رقصیدند و مسابقات شادی‌آوری میان جوانان برگزار می‌شد. یکی از محبوب‌ترین بخش‌ها، رقابت‌های آوازخوانی میان دختران و پسران بود که گاهی تا صبح ادامه داشت.
در برخی مناطق ارمنستان رسم بر این بود که پیش از فرا رسیدن وارداوار، هیچ‌کس سیب نمی‌خورد. نخستین سیب‌های تابستانی را در شب جشن روی آتش می‌گذاشتند و کباب می‌کردند. خوردن این سیب‌ها، نماد آغاز برکت و فراوانی در فصل جدید بود و یکی از لحظات خاطره‌انگیز جشن به‌حساب می‌آمد.
غذای مخصوص روز جشن آب چیست؟
وارداوار جشنی حول محور بازی و آب‌پاشی است، اما خانواده‌ها معمولاً این روز را با تهیه و سرو غذاهای سنتی ارمنی همراه می‌‌سازند. پس از پایان مراسم و بازی‌های آبی، اعضای خانواده و دوستان دور هم جمع می‌شوند و غذای محلی نوش جان می‌کنند.
آیا وارداوار در ارمنستان روز تعطیل است؟
خیر، این جشن در تقویم رسمی ارمنستان به‌عنوان تعطیل ملی ثبت نشده است. اما چون همیشه در روز یکشنبه برگزار می‌شود، عملاً تمام مردم فرصت شرکت در آن‌را دارند. به‌همین دلیل خیابان‌ها، پارک‌ها و میدان‌ها پر از جمعیت می‌شود و همه بدون نگرانی از کار یا مدرسه در کنار هم جشن می‌گیرند. بسیاری از خانواده‌ها از این فرصت برای گردش، پیک‌نیک و حضور در فضاهای عمومی استفاده می‌کنند تا در کنار تفریح، این سنت قدیمی را زنده نگه دارند.
راه‌های رسیدن به ارمنستان برای جشن آب
اگر جزو افرادی هستید که مسیر را به اندازه مقصد دوست دارند، سفر زمینی به ارمنستان گزینه‌ای جذاب برایتان محسوب می‌شود. در این مسیر مناظر کوهستانی، جاده‌های پرپیچ‌وخم و شهرهای کوچک مرزی، تجربه جالبی برایتان رقم می‌زند. شما می‌توانید با اتوبوس یا ماشین شخصی به ایروان برسید.
سفر با اتوبوس
برای رفتن به ارمنستان با اتوبوس می‌توانید بلیط مستقیم از ترمینال غرب (آزادی) یا ترمینال بیهقی (آرژانتین) در تهران تهیه کنید. معمولاً اتوبوس‌های بیشتری از ترمینال آزادی حرکت می‌کنند، بنابراین شانس بیشتری برای یافتن بلیط در تاریخ دلخواه خواهید داشت. همه اتوبوس‌ها مستقیماً به ایروان میروند و مسیر حدود ۲۴ ساعت طول می‌کشد. قیمت بلیط نیز باتوجه به نوع اتوبوس (وی‌آی‌پی یا معمولی) و خدمات رفاهی متفاوت است. در طول مسیر، توقف‌هایی برای استراحت، صرف غذا و عبور از مرز انجام می‌شود، بنابراین بهتر است مدارک شناسایی و وسایل ضروری را دم‌دست داشته باشید.
سفر با خودروی شخصی
اگر عاشق رانندگی و جاده هستید، مسیر تهران به ایروان از طریق مرز نوردوز در استان آذربایجان شرقی گزینه مناسبی است. جاده تا تبریز و سپس تا جلفا و نوردوز ادامه دارد. مسیر کوهستانی است اما مناظر طبیعی شگفت‌انگیزی پیش روی شما قرار می‌گیرد. یادتان باشد قبل از حرکت، مدارک خودرو، بیمه‌نامه بین‌المللی، پاسپورت و ویزای خود را بررسی کنید. همچنین همراه داشتن آب، تنقلات، داروهای ضروری و بنزین کافی برای مسیر طولانی یادتان نرود.
سفر هوایی به ارمنستان
اگر تعطیلات کوتاهی دارید و می‌خواهید بدون اتلاف وقت به ایروان برسید، سفر هوایی بهترین گزینه است. پروازهای تهران به ایروان اغلب در سه نوع پرواز مستقیم، پرواز با یک توقف و پرواز با چند توقف انجام می‌شوند. پروازهای مستقیم حدود یک ساعت و نیم طول می‌کشند و شما را به‌سرعت به فرودگاه بین‌المللی ایروان می‌رسانند. این پروازها گران‌تر هستند، اما به‌دلیل صرفه‌جویی در زمان و راحتی، انتخاب بهتری محسوب می‌شوند.
در مقابل، پروازهایی که یک توقف دارند اغلب بیش از پنج ساعت طول می‌کشند. در بیشتر مواقع این پروازها در شهرهایی مانند استانبول، دوحه یا دبی متوقف می‌شوند. این گزینه برای افرادی مناسب است که می‌خواهند هزینه کمتری پرداخت کنند.
اما در نهایت، پروازهای دارای چند توقف طولانی‌ترین مسیر را دارند و گاه بیش از هشت ساعت به طول می‌انجامند. این نوع پروازها مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند اما برای سفرهای تفریحی کوتاه توصیه نمی‌شوند.
مدارک لازم برای سفر به ارمنستان
برای شهروندان ایرانی سفر به ارمنستان بدون نیاز به ویزا امکان‌پذیر است و تنها با داشتن گذرنامه معتبر انجام می‌شود. با این حال، چند نکته مهم را باید در نظر بگیرید:
- ابتدا گذرنامه شما باید حداقل شش ماه اعتبار داشته باشد تا در هنگام ورود مشکلی ایجاد نشود.
- در سفرهای هوایی معمولاً ارائه بلیط رفت و برگشت ضروری است. این مورد احتمال دارد در فرودگاه کنترل شود.
- داشتن بیمه مسافرتی الزامی نیست، اما به شدت توصیه می‌شود تا در صورت بروز حوادث یا مشکلات پزشکی، هزینه‌های احتمالی پوشش داده شود.
- اگر قصد دارید با خودروی شخصی سفر کنید؛ گواهینامه رانندگی بین‌المللی، همراه داشتن مدارک خودرو و دفترچه مالکیت (کاپوتاژ) برای خروج قانونی از کشور الزامی است.
برای شرکت در جشنواره آب باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
جشنواره آب قوانین خاصی ندارد و کاملا رایگان برگزار می‌شود، اما برای لذت بردن از وارداوار بهتر است چند نکته ساده را رعایت کنید:
لباس مناسب بپوشید
هر لباسی که در برابر آب مقاومت داشته باشد مناسب است. لباس‌های نخی و سبک، کفش یا صندل قابل شستشو، یک حوله کوچک و لباس اضافی به‌همراه داشته باشید.
از لوازم الکترونیکی را محافظت کنید
تلفن همراه، دوربین، هدفون و پاوربانک به‌راحتی خیس می‌شوند. برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی از قاب ضد آب، کیسه‌های زیپ‌دار یا پوشش‌های پلاستیکی استفاده کنید.
آماده باشید خیس شوید
شرکت در وارداوار یعنی پذیرفته‌اید که خیس شوید. حتی گردشگران هم از این قاعده مستثنی نیستند؛ همه در شادی و بازی مشارکت دارند.
این جشن در همه جا جریان دارد
جشن آب به یک میدان یا محل مشخص محدود نیست. خیابان‌ها، پارک‌ها، محله‌ها و حتی حیاط خانه‌ها همه پر از هیاهو و بازی می‌شوند.
با احترام بازی کنید
هدف از وارداوار سرگرمی و خوش‌گذرانی است، بنابراین نباید برای دیگران ناراحتی ایجاد کنید. مردم ارمنستان با شور و انرژی در این جشن شرکت می‌کنند. اگر نمی‌خواهید خیس شوید یا در فضای پرشور جشن حضور داشته باشید، بهترین کار این است که در خانه بمانید.
جمع‌بندی
جشن آب که با نام وارداوار نیز شناخته می‌شود یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های ارمنستان است. این جشنواره نه‌تنها داخل کشور بلکه در خارج از ارمنستان نیز توسط ارمنی‌ها جشن گرفته می‌شود. در وارداوار که اغلب در اواسط تابستان و در روز یکشنبه برگزار می‌شود همه به خیابان‌ها می‌آیند و به یکدیگر آب می‌پاشند. جشن آب در تمامی نقاط ارمنستان از شهرهای کوچک و بزرگ تا روستاها برگزار می‌شود و توریست‌های زیادی نیز در آن شرکت می‌کنند.
جشن وارداوار دقیقاً چه روزی در سال برگزار میشه؟ آیا تاریخش هر سال ثابته یا مثل عید پاک بر اساس تقویم مذهبی تغییر می‌کنه؟
وارداوار تاریخ ثابتی نداره و معمولاً ۹۸ روز بعد از عید پاک ارمنی برگزار میشه، بنابراین هر سال در تقویم میلادی کمی جابه‌جا میشه. معمولاً در اواسط جولای (تیرماه) برگزار میشه.