به گزارش خبرگزاری مهر، صد و ششمین برنامه از سری برنامه‌های مستندات یکشنبه‌های خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۲۶ مرداد به نمایش مستند پرتره «هورلقا» ساخته امید خاکپورنیا اختصاص داشت. پس از نمایش فیلم، نشست نقد و بررسی آن با حضور سام گیوراد نویسنده و پژوهشگر برگزار شد. اجرای برنامه را سامان بیات برعهده داشت.
این مستند درباره حوری اعتصام تحصیل‌کرده باستان‌شناسی، موزه‌دار موزه نگارستان، تهیه‌کننده ده‌ها مستند برای تلویزیون ملی ایران، طراح صحنه فیلم «شطرنج باد» ساخته محمدرضا اصلانی است.
امید خاکپورنیا در این نشست گفت: پس از مستند «غار» (درباره جمشید الوندی) به دنبال سوژه تازه‌ای بودم. علاقه‌ام به پرتره‌سازی باعث شد به این نتیجه برسم که چهره‌ای کمتر شناخته‌شده مثل خانم حوری اعتصام گزینه‌ای ایده‌آل است. موضوع را با اعضای تیم پادکست در میان گذاشتم و آنها هم استقبال کردند. یک سال طول کشید تا شرایط مهیا شود و سرانجام کار کلید خورد. پژوهش یکی از سخت‌ترین بخش‌های کار بود. درباره خانم اعتصام منابع بسیار اندکی وجود داشت. بیشتر آثار مستند ایشان برای تلویزیون ملی ساخته شده اما هیچ کارنامه یا شناسنامه‌ای در دسترس نبود. تنها منابع موجود، مستند «معبد آناهیتا» و طراحی صحنه «شطرنج باد» بود. بنابراین بسیاری از پرسش‌ها و مسیر گفتگوها به صورت بداهه شکل گرفت.
وی در ادامه سخنانش عنوان کرد: ما در ابتدا خیلی به دنبال این بودیم که چه کسی گفتگو با خانم اعتصام را انجام دهد. خودم با وجود جستجوهای فراوان، منابع چندانی در اختیار نداشتم. تنها کتابی که پیدا کرده بودم، گفتگوی ایشان با مهدی صحابی بود که متأسفانه اطلاعات چندانی به دست نمی‌داد. در جلسات داخلی، یکی از همراهان پیشنهاد داد که از سام گیوراد برای مصاحبه کمک بگیریم. خوشبختانه سام دعوت ما را پذیرفت و این همکاری تبدیل به یک امتیاز بزرگ برای فیلم شد. تجربه نشان داده وقتی فردی که مصاحبه می‌کند، شناخت کافی از موضوع دارد، طرف مقابل سر ذوق می‌آید و حرفهای عمیق‌تر و جزئی‌تری می‌زند. دقیقاً همین اتفاق میان خانم اعتصام و سام رخ داد.
سام گیوراد نیز در این باره توضیح داد: سخت‌ترین بخش کار نه گفتگو، بلکه تدوین بود. ما نزدیک به ۶ ساعت مصاحبه ضبط کردیم که در روند تدوین به بیش از ۱۰ ساعت هم رسید. انتخاب و گزینش بخش‌هایی که در فیلم بماند، کاری بسیار دشوار بود. بسیاری از آدم‌ها و روایت‌ها در جریان صحبت‌ها مطرح شدند که امکان گنجاندن همه آنها در فیلم وجود نداشت.
وی ادامه داد: صحبت درباره شعر و هنر، زمینه صمیمیت را فراهم و مسیر گفتگوها را بازتر کرد. در جریان مصاحبه‌ها متوجه شدم ایشان شاگرد وزیری و همچنین از شاگردان پروفسور نگهبان بوده‌اند؛ موضوعی که با توجه به زمینه باستان‌شناسی‌شان چندان دور از انتظار نبود. البته بسیاری از روایت‌ها به دلیل گستردگی و جزئیات فراوان ناگزیر حذف شدند. اما همین حجم اطلاعات نشان می‌داد که خانم اعتصام چه جایگاه مهمی در تاریخ فرهنگی معاصر ایران داشته‌اند.
به گفته عوامل فیلم، تصویربرداری در تابستان ۱۴۰۱ و در شرایط سخت گرما انجام شد. برای جلوگیری از گرمازدگی خانم اعتصام، تیم ناچار به تغییر ساعات فیلمبرداری و استفاده از امکانات محدود خنک‌کننده بود. همچنین بخش زیادی از تصاویر آرشیوی، با کمک دوستان و نهادهایی چون فیلمخانه ملی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گردآوری شد؛ تصاویری که پیش‌تر هرگز منتشر نشده بودند و نقش مهمی در ساختار فیلم داشتند.
در پایان نشست، امید خاکپورنیا اعلام کرد که نسخه‌ای کوتاه‌تر از مستند برای نمایش در پلتفرم هاشور آماده خواهد شد. او تأکید کرد که فیلم می‌تواند دریچه‌ای تازه برای شناخت بخشی از تاریخ کمتر دیده‌شده هنر و فرهنگ ایران باشد؛ تاریخی که در حافظه و روایت‌های بانو حوری اعتصام زنده مانده است.
نظرات کاربران